महर्षि वाल्मीकि आदिकाव्य रामायणका रचनाकार हुन् । उनी संस्कृत साहित्यका महाकवि पनि हुन् । यिनी लौकिक संस्कृतका विशिष्ट प्रतिभाका रूपमा परिचित छन् । यिनले सप्तर्षिबाट जीवन दीक्षा ग्रहण गरेका थिए ।

यिनी धेरै समयसम्म समाधि लगाएर तपस्याबाट उठ्दा यिनका चारैतिर धमिराले देवल बनाएको थियो भन्ने कथन छ। धमिराको देवललाई संस्कृतमा वाल्मीक भनिन्छ । त्रेता युगीन आदर्श पुरुष श्रीरामको जीवनी एव‌ं आदर्श वाक्यहरूको संगालो रामायणको रचना गरेका वाल्मीकिले रामायणमा उल्लेख गरेका केही जीवन उपयोगी भनाइहरू तल उल्लेख गरिएको छ ।

महर्षि वाल्मीकिका केही अमूल्य शब्दहरू :

* जननी र जन्मभूमि स्वर्गभन्दा प्यारो हुन्छ ।

* यदि कुनै व्यक्तिको इच्छाशक्ति बलियो छ भने उसले कुनैपनि काम सजिलै गर्न सक्छ। इच्छाशक्ति र दृढ संकल्पले एक जना मानिसलाई रंकदेखि राजासम्म बनाउन सक्छ।

* प्रण तोड्नाले मान्छेको सद्गुणहरू नष्ट हुन्छन् ।

* असत्य जस्तो तुच्छ पुँजी केही होइन । समस्त सत्य कर्मको मूल आधार सत्य नै हो ।

* कसैप्रति दूषित भावना राख्नुले तिनीहरू स्वयंको दिमाग फोहोर हुन्छ।

* जीवनमा सधैं खुसी प्राप्त गर्नु एकदम दुर्लभ कुरा हो ।

* अत्यधिक घर्षणका कारण चन्दनमा पनि आगो लाग्न सक्छ । त्यस्तैगरी, धेरै अवज्ञाले ज्ञानी व्यक्तिमा पनि क्रोध उत्पन्न हुनसक्छ ।

* सन्तहरू अरूलाई दु: खबाट बचाउनको लागि आफू दु:ख भोग्छन् । दुष्टहरू अरूलाई दु;ख दिनको लागि आफू स्वयं पनि दु:खमा फस्छन् ।

* नीच व्यक्तिको नम्रता अत्यन्त पीडादायी हुन्छ । अंशुष धनुष, सर्प र बिरालो सधैं झुकेर आक्रमण गर्ने गर्छन् ।

* विश्वमा दुर्लभ केही पनि छैन । तर उत्साहको साथ भने त्यसको लागि कहिलै छाड्नु हुँदैन ।

* विश्वमा यस्ता थोरै मात्रै मान्छे भेटिन्छन् जो कठोर हुन्छ तर हीतको कुरा मात्रै गर्छ ।

* मायाका दुई प्रकार छन् – अविद्या र विद्या।

* दुखी व्यक्तिले कुन पो पाप गर्दैन र ?

* सेवाको लागि प्रयोग गरिएको बल सधैं टिकाउ हुन्छ र अमर पनि ।

* त्यहाँ अरू कुनै धर्म छैन जस्तो आमाबाबुको सेवा गर्नु र उनीहरूको आज्ञा पालन गर्नु।

* प्रियजनबाट समेत अत्यधिक प्रेमका कारण यश हराउन सक्छ ।

* दुःख र आपतकाल जीवनका दुई त्यस्ता पाहुनाहरू हुन् जो निमन्त्रणा बिना आउँछन्।

* अहंकार मान्छेको महान दुश्मन हो । उसले सुनको हारलाई पनि माटो बनाइदिन सक्छ ।

* मन इच्छित वस्तु प्राप्त गरिसकेपछि पनि कहिलै सन्तुष्ट हुँदैन, जसरी फुटेको भाँडोमा जतिसुकै पानी भरे पनि त्यसमा पानी अड्दैन ।